Μιλώ για το Πανεπιστήμιό μου

Μία ερευνητική προσπάθεια 25 χρόνων η οποία καταγράφεται σε πάνω από 250 επιστημονικές δημοσιεύσεις, κυρίως σε διεθνή περιοδικά, βιβλία και πολλές μελέτες και προγράμματα επιχειρεί να δώσει απαντήσεις σε αυτά και άλλα παρόμοια ερωτήματα τα οποία συσχετίζονται με τις αναπτυξιακές δυνατότητες των λιγότερο ευνοημένων περιοχών της Ευρώπης και της Ελλάδας, τις επιδράσεις που δέχονται αυτές από την Ευρωπαϊκή οικονομική αρχιτεκτονική και το περιεχόμενο και τα μέσα άσκησης μιας αποτελεσματικής αναπτυξιακής πολιτικής. Οι εργασίες αυτές, οι οποίες έχουν πάνω από 1750 αναφορές στη διεθνή βιβλιογραφία, συχνά αντιπαρατίθενται στις κυρίαρχες σχολές σκέψης σε μια σειρά από κρίσιμες για το μέλλον της ΕΕ συζητήσεις.

Για παράδειγμα, πολλές δημοσιεύσεις μου τα τελευταία 15 χρόνια υποστηρίζουν ότι το νέο οικονομικό περιβάλλον της ενιαίας αγοράς και του ενιαίου νομίσματος θα αυξήσει τις ανισότητες στην ΕΕ και θα οδηγήσει σε διαπεριφερειακές και διακρατικές αποκλίσεις, καθιστώντας το ρόλο και την ανάγκη αντισταθμιστικών, εξισορροπητικών και αναδιανεμητικών πολιτικών ακόμη πιο επιτακτικό. Η άποψη αυτή, η οποία ήταν αντίθετη με την κυρίαρχη σχολή σκέψης (που υποστήριζε και εξακολουθεί να υποστηρίζει ότι οι δυνάμεις της αγοράς και του ανταγωνισμού θα εξομαλύνουν τις ανισότητες στην Ευρώπη) και αντίθετη με την επίσημη θέση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (η οποία ήθελε να πιστεύει ότι με περιορισμένους πόρους μπορεί να επιτευχθεί σύγκλιση), τελικά επιβεβαιώθηκε και έχει ευρεία αποδοχή σήμερα.

Άλλες δημοσιεύσεις μου επιδιώκουν την κατανόηση των παραγόντων οι οποίοι ευνοούν ή εμποδίζουν την ανάπτυξη μιας πόλης, μιας περιφέρειας ή μια χώρας, καθώς αυτοί οι παράγοντες αποτελούν σημαντική προϋπόθεση για την άσκηση αποτελεσματικής αναπτυξιακής πολιτικής. Η ορθή διάγνωση είναι το αναγκαίο πρώτο βήμα για τη διαμόρφωση πολιτικών οι οποίες θα αντιμετωπίζουν τις αιτίες των προβλημάτων και όχι τα συμπτώματα τους.

Η συζήτηση αυτή είναι ιδιαίτερα επίκαιρη σήμερα όπου τα τριπλά ελλείμματα του νότου (ανταγωνιστικότητας, εμπορικό και δημοσιονομικό) θέτουν επιτακτικά το ζήτημα της ολοκλήρωσης της οικονομικής αρχιτεκτονικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης με ένα πιο ισόρροπο τρόπο. Είναι επίσης επίκαιρη στην Ελλάδα της κρίσης, όπου η κατανόηση των αιτιών της κρίσης και η διαμόρφωση μιας στρατηγικής εξόδου και ενός προγράμματος ανασυγκρότησης και ανάπτυξης είναι ακόμα ζητούμενα τόσο στο εθνικό, όσο και στο περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

Αν το βάθος της κρίσης είναι μια ένδειξη της αποτυχίας των ασκούμενων πολιτικών ανάπτυξης τα τελευταία 30 χρόνια, θα πρέπει να δούμε τις έννοιες, το περιεχόμενο και τις διαδικασίες σχεδιασμού και υλοποίησης της αναπτυξιακής πολιτικής από την αρχή. Να δούμε τη στόχευση και το περιεχόμενο των Συγχρηματοδοτούμενων Προγραμμάτων, την κατανομή τους ανάμεσα στο κεντρικό και το περιφερειακό επίπεδο και τις προτεραιότητες που τίθενται στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες οι οποίες διαθέτουν τα πλέον ευάλωτα και διαμπερή ή κατακερματισμένα παραγωγικά συστήματα.

Σήμερα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα διπλό πρόβλημα: Από τη μια πλευρά η ατελής οικονομική ολοκλήρωση της ΕΕ παράγει περισσότερες ανισότητες από όσες μπορεί να αντέξει ο νότος. Από την άλλη, ορισμένες χώρες και περιφέρειες του Ευρωπαϊκού νότου (αλλά και της Ευρωπαϊκής ανατολής) αδυνατούν να διαμορφώσουν μια συγκροτημένη και αποτελεσματική αναπτυξιακή στρατηγική που να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις του νέου οικονομικού περιβάλλοντος. Το πρώτο πρόβλημα μπορεί να λυθεί μόνο στο Ευρωπαϊκό επίπεδο όπου ο οικονομικός φιλελευθερισμός του ανταγωνισμού και των αγορών θα πρέπει να παραχωρήσει ικανό έδαφος στις πολιτικές συνοχής. Εδώ υπάρχει η ελπίδα ότι η κρίση στην Ελλάδα λειτούργησε σαν προειδοποιητικό καμπανάκι (ή ξυπνητήρι) για τους διαμορφωτές της Ευρωπαϊκής πολιτικής. Το δεύτερο πρόβλημα όμως, είναι καθαρά του νότου, της ανατολής και δικό μας. Ακόμη και αν βελτιωθεί δραματικά η Ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική, οι χώρες και οι περιφέρειες του Νότου εξακολουθούν να χρειάζονται ένα πρόγραμμα ανάπτυξης το οποίο να αξιοποιεί δημιουργικά τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα και να δημιουργεί ικανοποιητικές προοπτικές απασχόλησης και εισοδήματος σε ένα περιβάλλον που θα αλλάζει συνέχεια και θα παραμείνει ανταγωνιστικό.

Διαβάστε περισσότερα στο Βιογραφικό Σημείωμα του Πετράκου Γεώργιου.